Het klinkt logisch: als medewerkers zich veilig voelen binnen hun organisatie, kunnen ze ook beter omgaan met onveilige situaties buiten. Maar is dat echt zo vanzelfsprekend? "Als er intern geen veilige basis is, moeten medewerkers extra hard werken om die veiligheid extern te creëren. In sectoren zoals de zorg, politie en defensie, waar onveilige situaties inherent zijn aan het werk, is een stabiele thuisbasis cruciaal. Het helpt medewerkers om stress te verwerken en te reflecteren op hun ervaringen," vertelt Kirsten.
Kirsten, wat verstaan we onder veiligheid?
Veiligheid kent verschillende vormen. Ik richt je in mijn werk met name op sociale en psychologische veiligheid: Sociale veiligheid betekent dat mensen zich geaccepteerd, gerespecteerd en niet bedreigd voelen binnen hun werkomgeving. Psychologische veiligheid houdt in dat medewerkers zich vrij voelen om hun mening te geven zonder angst voor negatieve gevolgen. Als mensen zich sociaal én psychologisch veilig voelen, durven ze zich uit te spreken, kunnen ze fouten maken zonder bang te zijn voor represailles en voelen ze zich gewaardeerd binnen hun team.
Hoe uiten sociale en psychologische (on)veiligheid zich in de praktijk?
Onveiligheid kan subtiel zijn: grappen die te ver gaan, bepaalde medewerkers die systematisch worden genegeerd, of iemand wiens ideeën standaard terzijde worden geschoven. Dit soort patronen beïnvloeden het gevoel van acceptatie binnen een team. Psychologische onveiligheid kan zich uiten in sancties op openheid. Bijvoorbeeld wanneer een medewerker in een discussie zijn mening uit en vervolgens op het matje wordt geroepen door een leidinggevende.
Het verschil tussen ongemak en onveiligheid is belangrijk. Ongemak hoort thuis in een lerende omgeving en is oké. Het ontstaat als ideeën en standpunten botsen, maar er zijn geen negatieve consequenties. Onveiligheid begint wanneer afwijkende meningen bestraft worden, bijvoorbeeld door uitsluiting, bedreigingen of repercussies voor de carrière.
Wat gebeurt er als mensen zich niet veilig voelen op de werkvloer?
Wanneer medewerkers zich niet veilig voelen binnen hun organisatie, heeft dat gevolgen voor hun werk. Ze worden minder weerbaar, raken sneller gestrest en kunnen minder goed omgaan met de emoties van patiënten of burgers. In sectoren waar snel moet worden geschakeld in stressvolle situaties, kan dit zelfs bijdragen aan escalatie. Als je stevig in je schoenen staat, ben je beter in staat om rustig en doordacht te reageren op stressvolle situaties. Dat heeft een directe invloed op de veiligheid en effectiviteit van je werk buiten de organisatie."
Hoe kun je veiligheid binnen organisaties verbeteren?
Het verbeteren van de interne veiligheid is een proces dat tijd en toewijding vergt. Je hoeft er niet constant mee bezig te zijn, maar je moet er wel consequent aandacht aan geven. En leren handelen bij onveilige situaties. Belangrijke stappen zijn:
- Een veilige basis creëren: Dit begint met onderlinge verbinding en vertrouwen, voordat moeilijke onderwerpen besproken kunnen worden.
- Afspraken maken: Teams kunnen samen bepalen welke omgangsvormen gewenst zijn en hoe ze met spanningen omgaan.
- Leiderschap tonen: Leidinggevenden spelen een cruciale rol. Door openheid en kwetsbaarheid te tonen, geven zij het goede voorbeeld.
- Een langetermijntraject opzetten: Veiligheid ontstaat niet in een enkele training. Lentz adviseert 3 tot 4 teamsessies in één jaar. Samenwerking en teambuilding staat hierin centraal, psychologische en sociale veiligheid maken er onderdeel vanuit.
- Maatwerk: Een algemene training rondom veiligheid kan averechts effect hebben. Voor een zo groot mogelijke impact, zorg voor maatwerk, reflectie en dialoog in teamsessies.
Het begint met de erkenning dat dit een belangrijk thema is. Zoek een externe begeleider die het proces kan ondersteunen en maak er een structureel onderdeel van je organisatiecultuur van. Kleine, maar consistente stappen maken een groot verschil.
“Als er intern geen veilige basis is, moeten medewerkers extra hard werken om die veiligheid extern te creëren.”
Wat levert het op als organisaties investeren in veiligheid?
Teams die investeren in sociale en psychologische veiligheid zien tastbare verbeteringen, zoals meer werkplezier en minder ziekteverzuim, betere samenwerking en communicatie, maar ook een effectievere aanpak van stressvolle situaties buiten de organisatie. Vaak zie je dat medewerkers na zo’n traject beter functioneren en minder escalaties veroorzaken in hun interacties met cliënten of burgers. Daarnaast zie ik leiderschap verbeteren op meerdere niveaus. Leiders stellen zich kwetsbaarder op, ze creëren meer verbinding en eigenaarschap in hun team én ze zijn sneller in staat om grenzen te herkennen en stellen voor zichzelf en anderen.
Wil je aan de slag met het creëren van veiligheid binnen je organisatie? Neem contact op met Kirsten.