Het klinkt misschien gek, maar wendbaar leren en organiseren is als golfsurfen op de zee. Surfen vereist techniek, kracht en uithoudingsvermogen: eigenschappen die je slim in moet zetten in het dynamische spel van wind én golven én stroming én andere watersporters om je heen. En alsof dat nog niet genoeg is, moet je ook nog eigen verwachtingen en angsten zien te managen. Want als het even niet zo lekker gaat, vertaalt zich dat soms in ware doodsangst. Help, ik verzuip!
De kunst van wendbaarheid
Net als bij surfen kun je ook bij wendbaar leren en organiseren het gevoel hebben dat je verdrinkt. Je kunt wel de juiste kennis opdoen en vaardigheden trainen, maar daarmee versta je nog niet de kunst om die nieuwe verworvenheden ook te organiseren, in te zetten en aan te passen aan de steeds veranderende omstandigheden. Je voelt meteen de gevolgen van eigen ‘fouten’ of onvoorspelbare acties van concurrenten. Je merkt het als je verkeerde tools gebruikt. Of goede tools verkeerd hanteert. Help, ik verzuip!
Kun je agile manoeuvres volop oefenen in een iets veiligere setting? Kun je leren surfen op het droge? Jawel! Ga maar eens skateboarden op een skatebaan, met een helm op en beschermingsmiddelen aan. De strijd van vallen en opstaan is daar niet weg, maar het risico en je angst om te verdrinken wel. Voor een agile organisatie is dat niet anders; ook hier kun je de complexe context, de ‘zee’, verruilen voor een ‘skatepark’ waar iedereen goed, prettig en veilig kan leren. Dat doe je door in je organisatie voldoende pockets of learning te creëren: veilige omgevingen waarin je je uitgedaagd en vertrouwd voelt om nieuw gedrag en vaardigheden te leren. Niet alleen in fysieke of facilitaire zin, maar zeker ook psychologisch.
De 5 kenmerken van een wendbare leeromgeving
Goede omgevingen om een nieuwe manier van werken te leren, hebben één ding gemeen: ze laten je oefenen. Net als bij surfen en skateboarden: je leert dat niet door erover te praten, maar door op die plank te gaan staan, te proberen, te vallen, op te staan, bij te sturen en opnieuw te proberen. Om optimaal te kunnen oefenen, moet je zorgen voor 5 elementen:
Snelle feedbackloops.
Directe terugkoppeling zorgt ervoor dat je razendsnel leert wat werkt en wat niet. Wie ooit van een skateboard is gevallen, weet hoe snel je feedback krijgt. Eén verkeerde beweging en je voelt het direct. In organisaties werkt het net zo: hoe sneller we het effect van ons handelen zien, hoe sneller we kunnen bijsturen. Wendbare teams bouwen bewust korte leercycli in — kleine stappen, korte sprints, reflecties tussendoor — zodat leren niet iets achteraf is, maar onderdeel van het werk zelf.
Ruimte voor experiment en fouten.
In een wendbare organisatie zijn experimenteren en fouten maken geen uitzondering: het is de manier waarop je ontdekt wat werkt. Een goed leerlandschap geeft je de vrijheid om risico’s te nemen, mét controle. Skaten met bescherming dus. Een organisatie die ruimte geeft om te experimenteren ziet falen niet als zwakte, maar als een signaal om bij te sturen. Nieuwsgierigheid wordt beloond en mensen krijgen waardering voor de inzichten die hun experimenten opleveren. Bovendien schept een wendbare organisatie de juiste randvoorwaarden: kleine pilots, testen in veilige kaders en grensafbakening, zodat een experiment niet meteen de hele organisatie onderuithaalt. Leiders laten los én blijven betrokken: niet door te controleren, maar door te faciliteren.
Eigen tempo & eigenaarschap.
De ene skater pakt meteen de ‘big ramp’, de ander oefent liever eerst op een vlakker stuk van de skatebaan. En allebei is goed. In een gezonde leeromgeving voelt niemand druk om dezelfde route te nemen. Mensen leren op hun eigen tempo, vanuit hun eigen startpunt, en krijgen de ruimte om zélf te kiezen wat ze willen oefenen. Dat geeft eigenaarschap: leren wordt iets van jezelf, niet iets dat moet van het systeem.
Herhaling & variatie.
Wie leert skaten, herhaalt eindeloos vergelijkbare bewegingen, maar nooit precies hetzelfde. Elke poging is een beetje anders: de ondergrond, je balans, de wind. Zo werkt het ook in organisaties: je leert niet door één training of eenmalige sessie, maar door herhaling en variatie. Steeds weer proberen, met kleine aanpassingen. Wendbare organisaties maken van leren een gewoonte, geen interventie. Ze zorgen dat herhaling ingebouwd is in de manier van werken: in retrospectives, dagelijkse check-ins, mini-experimenten. Zo wordt leren geen extra taak, maar onderdeel van het ritme. Net als bij skaten: vallen, opstaan, lachen en weer doorgaan.
Psychologische veiligheid.
Niemand leert skaten op een plek waar je wordt uitgelachen als je valt. Leren vraagt een cultuur waarin je fouten mag maken, waarin vallen geen falen is, maar feedback. Teams floreren als ze weten dat ze iets kunnen leren zonder afgestraft te worden. Psychologische veiligheid is dus geen soft gedoe; het is de ondergrond waarop alles rust. Zonder dat glij je uit, hoe goed je techniek ook is.
Hoe wendbaar is jouw organisatie?
Bij skateboarden verdien je je strepen met vallen. Vallen is cool! Maar binnen veel bedrijven en instellingen is vooral níet vallen de norm. Zij menen dat zij als organisatie en (dus) als individu daarop worden afgerekend door de buitenwereld. Vreemd. Want juist die omgeving, de markt en het bedrijfslandschap, is als de zee; complex, veranderlijk en onvoorspelbaar. Verlang je werkelijk dat iedereen daar meteen probleemloos op een surfboard kan blijven staan? Of leer je je mensen in een veilige omgeving zo vaak te vallen én weer op te staan, dat zij straks elk type golf aandurven en blijven leren surfen?
Changekitchen bouwt graag mee aan ‘skateparken’ binnen je organisatie om veiliger te leren ‘surfen’ in de buitenwereld!
Marko van Hoogdalem