Met meer dan 5.000 medewerkers streeft TNO elke dag naar het creëren van impactvolle innovaties voor een duurzame toekomst, het verbeteren van de fysieke en mentale gezondheid van burgers, het behoud van een veilige samenleving en digitalisering in dienst van welzijn en welvaart.
“Bij TNO hebben we drie doelstellingen met dit traject”, vertelt Mark van den Brink, programmamanager GenAI bij TNO. “De eerste daarvan is het AI-geletterd maken van onze medewerkers, zodat we als organisatie optimaal gebruik kunnen maken van de mogelijkheden van GenAI. De tweede doelstelling is een vervolg hierop: met de inzet van GenAI willen we met TNO een hogere productiviteit en kwaliteit bewerkstelligen. De derde doelstelling die we met dit traject hebben, is dat we nieuwe proposities willen ontwikkelen op basis van GenAI. Alles met het hogere doel om maatschappelijke impact te kunnen maken, zoals in onze missie omschreven staat. En dat alles doen we terwijl het werk gewoon door moet blijven gaan - dat vraagt dus eerst een investering in tijd en geld voordat je er de vruchten van kan plukken”.
Unieke combinatie van hard en soft skills
Dat we vanuit Changekitchen deze uitdaging aan zouden gaan in nauwe samenwerking met onze partner AI-Advies & Training, was voor ons direct duidelijk. “Samen bieden we een unieke combinatie van expertises”, vertelt Diederik Stolk van AI-Advies & Training. “Wij hebben de technische expertise en weten alles van prompting en tooling. Changekitchen heeft een brede expertise op het gebied van mensgericht verandermanagement. Beide aspecten zijn nodig om GenAI écht succesvol te implementeren binnen organisaties. Wij kunnen wel vertellen hoe GenAI werkt en wat je ermee kunt, maar hoe krijg je mensen vervolgens mee? Wat wordt er van hen verwacht, welke ethische vraagstukken komen bovendrijven en hoe zorg je dat iedereen er prettig mee gaat werken? Daarom zijn we bij al onze trainingen altijd met zijn tweeën: één persoon vanuit AI-Advies & Training en één persoon vanuit Changekitchen. Ook werken wij vanuit voorwaartse energie en intrinsieke motivatie. Zeker in de eerste fase gaan we vooral aan de slag vanuit het enthousiasme van de medewerkers die als eerste aanhaken.” “Grappig detail…” haakt Ray Pijpers in, “… is dat TNO zélf al enorm veel AI-expertise in huis heeft. Juist daar zit een bekende paradox: experts kennen de technologie, maar dat wil niet zeggen dat ze zélf vergaderingen transcriberen, e-mails met Copilot verzenden of offertes voorbereiden met een GenAI-model. Met alle kennis die TNO al in huis heeft, zitten we dus in het hol van de leeuw!”
“We werken vanuit voorwaartse energie en intrinsieke motivatie.”
Spontane ontmoetingen, intrinsieke motivatie en het enthousiasme van de medewerkers vormden het startschot van een domino-effect binnen TNO. “Stap 1 is altijd motivatie creëren”, zegt Ray hierover. “En dat kan heel simpel beginnen. Bij TNO hebben we bijvoorbeeld een GenAI Café opgezet. Geen bruine kroeg natuurlijk, maar een ruimte centraal in het pand, waar wij zitten te werken, met een poster op de deur: ‘kom binnen en stel je vraag’. Vervolgens keken we wel wat er zou gebeuren. Al snel kwamen daar twee secretaresses binnenlopen. “We horen dat jullie met GenAI bezig zijn… wat kunnen wij hier krijgen?” Binnen een paar minuten hadden we hen overtuigd van de mogelijkheden op het gebied van bijvoorbeeld transcriptie en samenvatten. Ze waren meteen enorm enthousiast! En ze gaven aan: dit is relevant voor álle secretaresses, dit moet iedereen weten. Zij werden onze ambassadeurs voor alle secretaresses binnen TNO.”
Golfbeweging door de organisatie
“Overigens gaan we niet alleen maar in zo’n GenAI Café zitten wachten tot iemand bij ons aanklopt”, vervolgt Ray. “We werken op basis van onze LEAPS®-methodiek, die we speciaal voor TNO ontwikkeld hebben. LEAPS® staat voor Learn, Engage, AI Governance, Practice, en Scale. Met al die vijf aspecten zijn we feitelijk tegelijkertijd gestart. Met Learn laten we medewerkers direct de praktische meerwaarde van GenAI ervaren in trainingen. Met Engage betrekken we hen bij wat er gaande is binnen de organisatie, met podcasts, webinars, kennisdeling op SharePoint, het uitdelen van boeken, het GenAI Café en nog veel meer. Met AI Governance sturen we het programma, monitoren we resultaten, blijven we in contact met de stakeholders en sturen we waar nodig bij. Met Practice vertalen we de AI-kennis naar cases in de context van de dagelijkse praktijk, zodat iedereen er concreet mee aan de slag kan. En met Scale zorgen ervoor dat we op kunnen schalen en de vaardigheden borgen binnen de organisatie.”
“Met dat hele pakket brengen we de hele organisatie vanaf het eerste moment als een golf in beweging”, vertelt Diederik. “We zijn bij TNO dan ook met al deze aspecten tegelijkertijd gestart, en herhalen de stappen steeds opnieuw. Het is een beweging die gaande is, waarbij sommige mensen meteen meesurfen op de golf, terwijl anderen pas na anderhalf jaar gemotiveerd raken. We gaan steeds uit van de positieve energie van de mensen die er al mee aan de slag zijn. Zij zijn de wegvoorbereiders voor een verandering die zich als een olievlek over de organisatie verspreidt.”
“Onze doelstelling was om dit jaar 800 medewerkers te trainen, maar halverwege het jaar waren dat er al meer dan 1.000.”
Altijd maatwerk
“Vanuit Changekitchen en AI-Advies & Training leren we voortdurend van wat er gebeurt binnen de organisatie, en we passen steeds maatwerk toe”, vult Ray aan. “Die eerste golf van secretaresses vroeg om heel andere AI-trainingen en toepassingen dan een groep van business developers die daarna kwam. Het is natuurlijk enorm belangrijk om daarop in te spelen. Maar ook op het gebied van verandermanagement en strategieën, bieden we maatwerk. Waar we de eerste groepen gemakkelijk vol kregen, moesten we op een gegeven moment meer vragen en barrières weg gaan nemen. We schenken daarbij bewust aandacht aan de zorgen die medewerkers hebben. GenAI verbruikt bijvoorbeeld extra energie, en dat kan tot bezwaren leiden bij mensen die veel met duurzaamheid bezig zijn. Daarnaast kunnen er bezwaren zijn rondom dataveiligheid, rondom de onafhankelijke positie van Europa en rondom ethiek. Kortom: er zijn risico’s en nadelen. Wij erkennen deze zorgen, zijn er eerlijk over en zorgen ervoor dat mensen zich gehoord voelen. Samen gaan we in gesprek over de feiten en welke handvatten we hebben in deze verschillende kwesties.”
“Het is daarnaast heel belangrijk om successen te laten zien”, vervolgt Ray. “Dat doen we onder andere met een database van succesvolle zogenaamde ‘user stories’. En met succeservaringen op persoonlijk niveau. Zo hadden we een executive van TNO in één van onze trainingen en zij vertelde op een gegeven moment dat ze die betreffende week elke avond had ingepland om aan een rapport te werken. Maar met GenAI was ze op zondag al klaar! Zij was helemaal aangegaan.”
“Dat soort persoonlijke succesverhalen hebben we nodig en delen we zo breed mogelijk”, zegt Diederik. “We stralen door de hele organisatie uit: we zijn aan het bouwen met elkaar. We maken die voorwaartse energie waar we het straks over hadden tastbaar! Om mensen echt mee te krijgen in de beweging, zijn dus beide expertises - zowel de inhoudelijke kennis als de kennis van verandermanagement - heel belangrijk.”
Kennis borgen binnen de organisatie
“Het interessante van deze aanpak, is dat het voor onszelf ook geen volledig uitgestippeld pad is”, vertelt Ray. “Het plan is er wel, maar hoe het concreet ingevuld wordt, is afhankelijk van hoe de GenAI-golf zich over de organisatie verspreidt. Ook wij weten dus nog niet precies wat we in januari 2026 voor TNO aan het doen zijn. Je moet genoeg structuur bieden om te kunnen starten, en tegelijkertijd genoeg flexibiliteit hebben om mee te bewegen met de organisatie. Wat we wél weten, is dat we op een gegeven moment de kennis en informatie over GenAI gaan borgen binnen de organisatie. We gaan werken met superusers die meer verdieping en extra trainingen krijgen, zodat zij het zelf kunnen gaan doen en niet meer afhankelijk zijn van ons.”
“Onze methode onderscheidt zich niet alleen doordat we kennis van GenAI combineren met kennis van verandermanagement”, vervolg Ray. “Ook de zojuist genoemde integrale aanpak in ‘golven’ maakt ons onderscheidend: vanaf het begin laten we mensen meteen ervaren hoe GenAI werkt en wat het concreet voor hén kan betekenen. Bovendien demystificeren we GenAI: we gaan van hype naar realisme en maken het praktisch toepasbaar zonder de gevaren van over- of onderschatting. Daarnaast bouwen we vertrouwen en nemen we leiders mee in het leerproces: in plaats van GenAI op te leggen, laten we organisaties ‘AI-eigenaarschap’ nemen, waardoor ze er ook zélf mee aan de slag kunnen naderhand. En: vanuit ons enthousiasme zetten wij de voorwaartse energie net een beetje extra aan!”
“Het is geen magic story. Het is ook gewoon knetterhard werken.”
Wekelijks uren besparen
Vinden ze dat bij TNO ook? Mark van den Brink is de overall programmamanager GenAI bij TNO en is in die rol betrokken bij de GenAI-doelstellingen van de organisatie. “Changekitchen en AI-Advies & Training zijn sinds januari 2025 bij ons aan de slag”, vertelt hij. “Onze doelstelling was om in 2025 800 medewerkers te trainen, maar halverwege het jaar waren dat er al meer dan 1.000. Het programma koerst voor dit jaar dan ook op 2.000 getrainde medewerkers. Daar zijn we uiteraard blij mee! Wat betreft de vooruitgang in kwaliteit en productiviteit: dit is iets minder gemakkelijk te meten. We zijn nu de proof points aan het verzamelen om bijvoorbeeld uit te rekenen hoeveel uren onze mensen besparen per week met GenAI. Het lijkt er nu op dat dat gemiddeld zo’n 2 uur is. Je kunt je voorstellen wat dit betekent voor een organisatie van onze grootte!”
“Changekitchen en AI-Advies & Training hebben, met behulp van GenAI, een overzichtelijk dashboard ingericht om targets te kunnen meten”, vervolgt Mark van den Brink. “Dat is prettig, want zo wordt het meetbaar wat GenAI binnen TNO oplevert. En wat betreft onze nieuwe proposities op het gebied van GenAI: dit zijn we nog aan het bekijken, hiervoor is het programma nog te vers. Het loopt nog tot eind 2026, dus dit is een doelstelling die in een later stadium ongetwijfeld meer vorm gaat krijgen.”
De samenwerking tussen Changekitchen en AI-Advies & Training is bij TNO tot nu toe zeer succesvol te noemen. Tegelijkertijd zegt Ray: “Het is geen ‘magic story’, het is ook gewoon knetterhard werken. Dat, gecombineerd met onze kennis en expertise, onze unieke aanpak en ons enthousiasme, maakt het project succesvol en duurzaam. We hebben een doordacht plan, gaan voor een goede samenwerking en spelen continu in op wat nodig is. We weten bovendien dat we de waarheid niet in pacht hebben; binnen ieder bedrijf en binnen ieder traject leren we en ontdekken we. Wat we wél heel zeker weten? Dat we een aanpak hebben gevonden die wérkt.”
